小 中 大

0

19

收藏

音对译 否 是

编辑于：2025-05-19 13:34:47  

班固 [两汉]

dōng dū zhǔ rén kuì rán ér tàn yuē tòng hū fēng sú zhī yí rén yě zǐ shí qín rén jīn kuā guǎn shì bǎo jiè hé shān xìn shí zhāo xiāng ér zhī shǐ huáng yǐ wū dǔ dà hàn zhī yún wéi hū fú dà hàn zhī kāi yuán yě fèn bù yī yǐ dēng huáng wèi yóu shù jī ér chuàng wàn dài gài liù jí suǒ bù néng tán qián shèng mǐ dé yán yān dāng cǐ zhī shí gōng yǒu héng ér dāng tiān tǎo yǒu nì ér shùn mín gù lóu jìng duó shì ér xiàn qí shuō xiāo gōng quán yí ér tuò qí zhì shí qǐ tài ér ān zhī zāi jì bù dé yǐ yǐ yě wú zǐ céng bú shì dǔ gù yào hòu sì zhī mò zào bú yì àn hū jīn jiāng yǔ zǐ yǐ jiàn wǔ zhī zhì yǒng píng zhī shì jiān yú tài qīng yǐ biàn zǐ zhī huò zhì wǎng zhě wáng mǎng zuò nì hàn zuò zhōng quē tiān rén zhì zhū liù hé xiāng miè yú shí zhī luàn shēng rén jī wáng guǐ shén mǐn jué hè wú wán jiù fú wǎng yí shì yuán yě yàn rén zhī ròu chuān gǔ liú rén zhī xuè qín xiàng zhī zāi yóu bú kè bàn shū qì yǐ lái wèi zhī huò jì gù xià rén háo ér shàng sù shàng dì huái ér jiàng jiān nǎi zhì mìng hū shèng huáng yú shì shèng huáng nǎi wò qián fú chǎn kūn zhēn pī huáng tú jī dì wén hè rán fā fèn yìng ruò xīng yún tíng jī kūn yáng píng nù léi zhèn suì chāo dà hé kuà běi yuè lì hào gāo yì jiàn dū hé luò shào bǎi wáng zhī huāng tún yīn zào huà zhī dàng dí tǐ yuán lì zhì jì tiān ér zuò xì táng tǒng jiē hàn xù mào yù qún shēng huī fù jiāng yǔ xūn jiān hū zài xī shì qín hū sān wǔ qǐ tè fāng guǐ bìng jì fēn fēn hòu bì zhì jìn gǔ zhī suǒ wù dǎo yī shèng zhī xiǎn yì yún ěr zāi qiě fú jiàn wǔ zhī yuán tiān dì gé mìng sì hǎi zhī nèi gèng zào fū fù zhào yǒu fù zǐ jūn chén chū jiàn rén lún shí shǐ sī nǎi fú xī shì zhī suǒ yǐ jī huáng dé yě fēn zhōu tǔ lì shì cháo zuò pán yú zào qì xiè sī nǎi xuān yuán shì zhī suǒ yǐ kāi dì gōng yě gōng xíng tiān fá yìng tiān shùn rén sī nǎi tāng wǔ zhī suǒ yǐ zhāo wáng yè yě qiān dū gǎi yì yǒu yīn zōng zhōng xīng zhī zé yān jí tǔ zhī zhōng yǒu zhōu chéng lóng píng zhī zhì yān bù jiē chǐ tǔ yī rén zhī bǐng tóng fú hū gāo zǔ kè jǐ fù lǐ yǐ fèng zhōng shǐ yǔn gōng hū xiào wén xiàn zhāng jī gǔ fēng dài lè chéng yí bǐng hū shì zōng 　　　　àn liù jīng ér jiào dé miǎo gǔ xī ér lùn gōng rén shèng zhī shì jì gāi ér dì wáng zhī dào bèi yǐ zhì yú yǒng píng zhī jì chóng xī ér lěi qià shèng sān yōng zhī shàng yí xiū gǔn lóng zhī fǎ fú pū hóng zǎo xìn jǐng shuò yáng shì miào zhèng yǎ lè rén shén zhī hé yǔn qià qún chén zhī xù jì sù nǎi dòng dà lù zūn huáng qú xǐng fāng xún shòu qióng lǎn wàn guó zhī yǒu wú kǎo shēng jiào zhī suǒ bèi sàn huáng míng yǐ zhú yōu rán hòu zēng zhōu jiù xiū luò yì shàn wēi wēi xiǎn yì yì guāng hàn jīng yú zhū xià zǒng bā fāng ér wéi zhī jí shì yǐ huáng chéng zhī nèi gōng shì guāng míng què tíng shén lì shē bù kě yú jiǎn bù néng chǐ wài zé yīn yuán yě yǐ zuò yuàn tián liú quán ér wéi zhǎo fā píng zǎo yǐ qián yú fēng pǔ cǎo yǐ yù shòu zhì tóng hū liáng zōu yì hé hū líng yòu ruò nǎi shùn shí jié ér sōu shòu jiǎn chē tú yǐ jiǎng wǔ zé bì lín zhī yǐ wáng zhì kǎo zhī yǐ fēng yǎ lì zōu yú lǎn sì tiě jiā chē gōng cǎi jí rì lǐ guān zhěng yí shèng yú nǎi chū yú shì fā jīng yú kēng huá zhōng dēng yù lù chéng shí lóng fèng gài chēn lí hé luán líng lóng tiān guān yǐng cóng qǐn wēi shèng róng shān líng hù yě shǔ yù fāng shén yǔ shī fàn sǎ fēng bó qīng chén qiān shèng léi qǐ wàn jì fēn yún yuán róng jìng yě gē chán huì yún yǔ máo sǎo ní jīng qí fú tiān yàn yàn yán yán yáng guāng fēi wén tǔ yàn shēng fēng hē yě fèn shān rì yuè wèi zhī duó míng qiū líng wèi zhī yáo zhèn suì jí hū zhōng yòu chén shī àn tún pián bù qū liè xiào duì lè sān jūn shì jiàng shuài rán hòu jǔ fēng fá gǔ shēn lìng sān qū yóu chē tíng jī xiāo jì diàn wù yóu jī fā shè fàn shì shī yù xián bú tí qín pèi bù guǐ yù fēi zhě wèi jí xiáng zǒu zhě wèi jí qù zhǐ gù shū hū huò chē yǐ shí lè bù jí pán shā bú jìn wù mǎ wǎn yú zú shì nù wèi xiè xiān qū fù lù shǔ chē àn jié yú shì jiàn sān xī xiào wǔ shēng lǐ shén qí huái bǎi líng jìn míng táng lín bì yōng yáng jī xī xuān huáng fēng dēng líng tái kǎo xiū zhēng fǔ yǎng hū qián kūn cān xiàng hū shèng gōng mù zhōng xià ér bù dé kàn sì yì ér kàng léng xī dàng hé yuán dōng dàn hǎi chún běi dòng yōu yá nán yào zhū yín shū fāng bié qū jiè jué ér bù lín zì xiào wǔ zhī suǒ bù zhēng xiào xuān zhī suǒ wèi chén mò bú lù zhé shuǐ lì bēn zǒu ér lái bīn suì suí āi láo kāi yǒng chāng chūn wáng sān zhāo huì tóng hàn jīng shì rì yě tiān zǐ shòu sì hǎi zhī tú jí yīng wàn guó zhī gòng zhēn nèi fǔ zhū xià wài suí bǎi mán ěr nǎi shèng lǐ xīng yuè gōng zhàng zhì hū yún lóng zhī tíng chén bǎi liáo ér zàn qún hòu jiū huáng yí ér zhǎn dì róng yú shì tíng shí qiān pǐn zhǐ jiǔ wàn zhōng liè jīn léi bān yù shāng jiā zhēn yù tài láo xiǎng ěr nǎi shí jǔ yōng chè tài shī zòu yuè chén jīn shí bù sī zhú zhōng gǔ kēng hōng guǎn xián yè yù kàng wǔ shēng jí liù lǜ gē jiǔ gōng wǔ bā yì sháo wǔ bèi tài gǔ huá sì yí jiàn zòu dé guǎng suǒ jí jìn mài dōu lí wǎng bú jù jí wàn yuè bèi bǎi lǐ jì huáng huān jiā qún chén zuì jiàng yān yūn tiáo yuán qì rán hòu zhuàng zhōng gào bà bǎi liáo suì tuì yú shì shèng shàng qīn wàn fāng zhī huān yú yòu mù yù yú gāo zé jù qí chǐ xīn zhī jiāng méng ér dài yú dōng zuò yě nǎi shēn jiù zhāng xià míng zhào mìng yǒu sī bān xiàn dù zhāo jié jiǎn shì tài sù qù hòu gōng zhī lì shì sǔn shèng yú zhī fú yù yì gōng shāng zhī yín yè xīng nóng sāng zhī shèng wù suì lìng hǎi nèi qì mò ér fǎn běn bèi wěi ér guī zhēn nǚ xiū zhī nán wù gēng yún qì yòng táo páo fú shàng sù xuán chǐ xiān mǐ ér bù fú jiàn qí lì ér fú zhēn juān jīn yú shān chén zhū yú yuān yú shì bǎi xìng dí xiá dàng huì ér jìng zhì qīng xíng shén jì mò ěr mù fú yíng shì yù zhī yuán miè lián chǐ zhī xīn shēng mò bù yōu yóu ér zì dé yù rùn ér jīn shēng shì yǐ sì hǎi zhī nèi xué xiào rú lín xiáng xù yíng mén xiàn chóu jiāo cuò zǔ dòu shēn shēn xià wǔ shàng gē dǎo dé yǒng rén dēng jiàng rèn yàn zhī lǐ jì bì yīn xiāng yǔ jiē tàn xuán dé dǎng yán hóng shuō xián hán hé ér tǔ qì sòng yuē shèng zāi hū sī shì jīn lùn zhě dàn zhī sòng yú xià zhī shū yǒng yīn zhōu zhī shī jiǎng xī wén zhī yì lùn kǒng shì zhī chūn qiū hǎn néng jīng gǔ jīn zhī qīng zhuó jiū hàn dé zhī suǒ yóu wéi zǐ pō shí jiù diǎn yòu tú chí chěng hū mò liú wēn gù zhī xīn yǐ nán ér zhī dé zhě xiǎn yǐ qiě fú pì jiè xī róng xiǎn zǔ sì sài xiū qí fáng yù shú yǔ chǔ hū tǔ zhōng píng yí dòng dá wàn fāng fú còu qín lǐng jiǔ líng jīng wèi zhī chuān hé ruò sì dú wǔ yuè dài hé sù luò tú shū zhī yuān jiàn zhāng gān quán guǎn yù liè xiān shú yǔ líng tái míng táng tǒng hé tiān rén tài yè kūn míng niǎo shòu zhī yòu hé ruò bì yōng hǎi liú dào dé zhī fù yóu xiá yú chǐ fàn yì qīn lǐ shú yǔ tóng lǚ fǎ dù yì yì jǐ jǐ yě zǐ tú xí qín ē páng zhī zào tiān ér bù zhī jīng luò zhī yǒu zhì yě shí hán gǔ zhī kě guān ér bù zhī wáng zhě zhī wú wài yě zhǔ rén zhī cí wèi zhōng xī dū bīn jué rán shī róng qūn xún jiàng jiē dié rán yì xià pěng shǒu yù cí zhǔ rén yuē fù wèi jīn jiāng shòu yǔ yǐ wǔ piān zhī shī bīn jì zú yè nǎi chēng yuē měi zāi hū sī shī yì zhèng hū yáng xióng shì shí hū xiàng rú fěi wéi zhǔ rén zhī hào xué gài nǎi zāo yù hū sī shí yě xiǎo zǐ kuáng jiǎn bù zhī suǒ cái jì wén zhèng dào qǐng zhōng shēn ér sòng zhī

bān gù dōng dū fù

　　东都主人喟然长叹，说道：“风俗多么影响人们的观念。先生确属秦地之人，只知道炫耀壮丽的宫殿，仗恃险固的河山，虽然理解昭襄与始皇，但先生哪里知道大汉的成就光辉灿烂！大汉王朝之开始创建，高祖由平民登上金銮宝殿，经过多年苦战创立了巩固的政权，这是六经所未能记载，前圣所不曾言传。当此之时，高祖进攻横暴的秦王而应天命，讨伐叛乱反逆以顺民心，娄敬衡量时局而建议定都长安，萧何根据形势而兴建壮丽宫殿，这难道是出于奢侈享乐的欲念，全都是形势所需而不得不然。先生非但认识不到这一点，反把后代求仙、奢侈等事炫耀夸赞，岂不是显得过分愚暗？现在，我告诉先生建武时期的政治，永平年间之政事，使先生知道为政应顺应天道而适应自然，以改变先生的糊涂观念。”

　　“往昔王莽作乱篡汉，大汉皇统因而中断，天意人心皆欲诛灭，天下百姓共歼国贼。当时战乱连接，生民几乎死尽，鬼神都将泯绝，沟壑白骨累累全无棺椁收敛，城郭房屋荡然只余断瓦残砖，尸体铺满郊原，鲜血流于谷川。秦王、项羽所造灾祸，未能及此一半，自有文字以来，从未载此大难。下民哭诉上天，上帝观察人间，传命于圣皇光武。圣皇手持天降之祥符，阐释地现之瑞物，披览皇图，考察帝书，勃然起兵，应者如云，昆阳以少胜众，声势有如雷霆。于是横渡大河，跨越北岳，立帝号于高邑，建京都于河洛。继续历代荒废了的事业，根据天意而涤荡弊政，以天地之德为法式创立制度，继承上天意旨而付诸实行。远承唐尧的传统，近接前汉的丰功，使一切生灵繁衍滋长，让四方疆域归于一统，光武帝的功勋已经盖过前代明主，他的事迹已经超过三皇五帝。难道能说他仅仅只与近代圣君并驾齐驱只与近代明主一样把国务治理，难道能说他只是蹈袭个别圣君的安邦大计？在光武帝建武初年，天下革新，四海之内，夫妇之道重造，父子之礼始全，君臣之义初建，人伦从此开了新篇，像伏羲氏一样把皇德的基础铺奠。划分州土城池，建立邑镇集市，制作舟船车舆，制造器械用具，这就是轩辕氏所以开创皇业的措施。恭谨地代替上帝惩罚叛逆，适应天命而顺从人意，这乃是商汤、周武宏扬帝业的义举。迁都改邑，有殷王盘庚中兴的准则为据。建都中土，有西周成王隆盛的楷模可依。不凭分封之地与世袭之权，光武与高祖同受符命于上天。克己复礼而始终遵行，光武与文帝同样地恭肃而谨严。效古法据古礼，刻石碑封泰山，光武与汉武同样礼仪光灿。遵六经而与古帝比较德义，观往昔而与先贤论列功绩，仁圣之事既周全，帝王之道也完备。”

　　“至于明帝永平之际，则愈加光明愈加协和，于三雍宫举行隆重典礼，明帝将绣龙的礼服穿着。铺叙宏伟的文章，发扬光辉的美德。传颂世祖的庙号，端正庙堂之雅乐，人神之关系的确和谐，群臣之序列又很肃穆。于是车驾出动，沿着康庄的皇衢，巡视四方，考核守牧，观览万邦的民风习俗，考察教化之普及程度，广布帝王的神明，照亮幽远的区域。然后扩充周代京城的旧制，增修洛阳的宫室，宏扬巍峨的雄姿，显现壮伟的气势。向藩国显耀汉京的光彩，让它成为统领八方的标志。于是皇城之内，宫室光明，城阙门庭，壮丽神圣，豪华处不越法度，俭朴处也不过分。皇城之外，就原野而建苑囿，疏流泉而为沼湖，蘋藻繁盛以藏鱼，圃草丰茂而育兽。体制同于梁邹，意义合乎灵囿。如果顺应时节而猎禽兽，检阅车卒而习武事，则必定按照《礼记》中的《王制》，参考《风》《雅》中有关田猎的诗。观《驺虞》，阅《驷铁》，赞《车攻》，择《吉日》，礼官整饬威仪，车驾方才出去。于是举起鲸鱼形的钟杵冲撞，铸有篆文的华钟发出巨响，登上玉饰的宝车，乘坐六匹骏马所拉的猎车，绣凤的伞盖随风飘动，行进的车马銮铃叮咚，百官小吏如影一般跟从，寝息兵威而隆盛礼容。山林之神在原野护卫，四方之神驾车跟随，雨师遍洒道路，风伯清除尘灰。千辆兵车起动如雷，上万骑卒你进我随，巨型战车在郊野布满，长戈短矛遮蔽了云天，羽旄上扫霓虹，旌旗拂过苍穹。刀矛挥动只觉火花闪亮，旗帜飘荡但见文彩飞扬，刀枪耀空如喷吐光焰，车马奔过似长风翻卷，山岳和着平野，清气随着回旋，日月因而暗淡，丘陵为之震撼。于是苑囿的中央，集中了全部兵将，部曲相并陈，校队列成行，布置了三军，告戒了将领。然后举起烽火，战鼓轰鸣，宣布田猎按“三驱”的原则进行，轻车如迅雷激震，骁骑如闪电穿云。养由基般的射手弯弓搭箭，范氏般的驭手驾车疾行，不射杀迎面逃来的惊惶之兽，不射杀侧面飞过的恐惧之禽。朝前逃的鸟刚起飞就中箭坠落，朝前奔的兽未跑远就受伤难行。指手顾盼之间，获车已经满盈，寻欢而不极乐，猎物而不杀尽。骏马尚有余力，士卒锐气犹存，先驱已上归途，属车缓缓随行。于是向天地宗庙把三牺进呈，还献上麇鹿麏狼兔等五牲，不但敬礼天神地祗，而且招徕各种神灵。接见诸侯于明堂，宣布政教于辟雍，发扬光明之盛德，显示圣君之仁风，登上高入云端的灵台，考察天降瑞物的吉征。仰观上天又俯察大地，反思皇德是否与天地合一；观览中国而广布仁德，眺望四边而远扬神威。西荡黄河源头，东震大海之滨，北动幽深山崖，南耀朱红之境。直到异域殊方，边界隔绝而不相邻之邦，武帝所不曾征讨，宣帝所未能归降，无不既畏又敬，水陆兼程，奔赴中国而俯首称臣。于是哀牢倾服，永昌归顺，春天诸侯朝觐，一齐会同洛京。这一天，明帝接受四海所呈之版图户籍，受纳万国所贡的异宝奇珍，内安华夏诸侯，外抚蛮邦夷民。继而盛陈礼乐之器，供帐于云龙之庭，百官引各藩王入宫，先行朝觐的礼仪，后瞻君主的圣容。宫庭满陈佳肴千种，美酒万钟，金罍列成队，玉杯排成行，将美味尽用，把三牲遍赏。进餐伴以《雍彻》之乐声，乐师指挥演奏的进行，陈列编钟编磬，布置琴瑟箫笙，钟鼓之声庄重悠永，管弦之声激越热情。五声高奏，六律弹尽，《九功》的歌声嘹亮入云，《八佾》的舞姿高雅动人，《韶乐》《武乐》尽奏，太古之曲毕陈。四夷之乐穿插其间，因大汉声威影响遥远，《僸佅》、《兜离》等曲也来此助欢。万种音乐齐备，行完百种礼仪，皇帝欢愉，群臣沉醉，此时天降烟煴，调和人间元气，然后撞钟宣告礼毕，百官方才谢恩退去。”

　　“君王见万方如此欢乐，享受着上天赐予的恩泽，惟恐奢侈之心萌生，而怠慢于田间劳作。于是重申旧有的制度，下达圣明的诏书，命令有关的臣僚，把具体的章程宣布，崇尚节俭，表彰朴素。摒除后宫的奢侈装饰，减少乘舆的车服用物；贬抑工商之末业，振兴农桑之要务。于是天下百姓弃工商而重农耕，背虚伪而归真诚，妇女精于织纴，男子专于耕耘；采用陶罐、葫芦等质朴器皿，选择颜色素淡的俭朴衣裙。轻视精美的衣裳而不穿着，鄙弃奇丽的饰品而不以为珍；弃金于山，沉珠于渊。于是百姓涤净污秽观念，取法于天道自然；形神保持澹泊宁静，耳目不为外物沾染，嗜欲之根源去净，廉耻之思想产生，万民之心情优游乐业，自得自尊；万民之品德如玉之润，似金之声。因此，四海之内学校如林，青年学子济济盈门，进献酬答之礼仪往来交错，俎豆之类的礼器陈列繁多，堂下的学子起舞，堂上的师尊咏歌，舞蹈颂扬帝功，歌声赞美仁德。尊卑饮宴之礼已毕，赞叹美德具备的皇帝，各人发表良言宏议，内怀中和之德，吐纳天地元气，最后齐声颂扬：多么伟大啊，这圣明的时期！”

　　“如今论者只知诵虞夏之《书》，咏殷周之《诗》，讲伏羲、文王之《易》，论孔氏之《春秋》，很少能通古今之演变，探汉德之渊源。先生对过时的旧章陈典颇有钻研，对往日的奢侈风习又很迷恋。温故知新已属不易，想知当今盛德就更为困难。况且长安与西戎相连，位置偏处西部，四面关塞险阻，借以作为防御，怎比得上东都，居于大地中部，平旷通达，万方归服，有如车轮辐条，都集中于车毂？西都依傍秦岭、九嵕之山，挟带泾水、渭水之川，怎比得上东都四河贯穿，五岳岿然，河图、洛书之瑞，都在水中呈现？西都的建章、甘泉，接纳众神列仙，怎比得上东都的灵台、明堂，是宣扬教化之宫，统和天人之殿？西都的太液、昆明之池沼，畜养鸟兽之囿苑，怎比得上东都之辟雍，环水既深且宽，象征道德之富，如像四海无边？西都之游侠逾法越纪，犯礼侵义，怎比得上东都之人同遵国家法纪，都有谦恭容仪？先生只知道阿房宫高耸入云，哪里知道东都的制度无比昌明。先生只知道函谷关可以封锁，哪里知道王道的威力无往不胜！”

　　东都主人的话尚未说完，西都宾客惶恐得变了容颜，他退席下了阶沿，情绪异常低沉，拱手告辞欲还。主人说道：“请回来坐下，我将告诉你颂诗五篇。”宾客既已听完，不禁连声称赞：“多美好啊，这些诗篇！意义比扬雄之赋更正，内容比相如之赋更真，不仅是由于主人有丰富学问，更主要的还是时代的真实反映。小子志虽大而才鲁钝，不知浅深，既闻诗中所言的正道，定将把它吟诵一生！”其诗为：

　　明堂诗

　　啊，光辉的明堂，是多么明朗。
　　圣皇祭祀祖先，礼仪庄严辉煌。
　　上帝亲临宴会，五神依次就位。
　　有谁可以作陪，世祖光武皇帝。
　　天下所有诸侯，各尽自己职守。
　　啊，盛德无比光明，必致无限幸福。

　　辟雍诗

　　辟雍环绕清流，碧波滚滚滔滔。
　　圣皇亲临雍宫，连接舟船成桥。
　　国老德高望重，有如慈父长兄。
　　圣皇仪容谦诚，孝友之心光明。
　　啊，显赫光耀的圣君，大汉道德的典型。
　　德化万民如神，将见大功告成。

　　灵台诗

　　灵台既已建成，楼台崇高入云。
　　明帝经常登临，考察瑞物吉征。
　　日月星辰明丽，五行井然有序。
　　轻拂的祥风和煦，飘着舒缓的甘雨。
　　田畴的百谷繁荣，郊原的众草茂盛。
　　连年都获得丰收，啊，圣皇是多么欢欣！

　　宝鼎诗

　　山岳生产贡品啊，河水献出奇珍，山川放射金光啊，升起朵朵祥云。
　　王洛山发现宝鼎啊，色彩纷繁而交映，焕发灿烂的光辉啊，布满美妙的龙文。
　　进奉宗庙殿堂啊，献于祖先神灵。显示先皇灵德啊，亿年永播清芬。

　　白雉诗

　　翻开灵篇啊观看皇图，获取白雉啊，献上素乌，不少祥瑞啊集于京城。
　　展翅翘尾啊白如玉英，颜色光洁啊而且晶莹。
　　显示皇德啊可配周成。千年万载啊，受天之福荫！

班固《东都赋》