唐文  魏征  经典  高考必背 高中必修下  《古文观止》

chén wén qiú mù zhī zhǎng zhě bì gù qí gēn běn yù liú zhī yuǎn zhě bì jùn qí quán yuán sī guó zhī ān zhě bì jī qí dé yì yuán bù shēn ér wàng liú zhī yuǎn gēn bú gù ér qiú mù zhī zhǎng dé bú hòu ér sī guó zhī lǐ chén suī xià yú zhī qí bù kě ér kuàng yú míng zhé hū rén jūn dāng shén qì zhī zhòng jū yù zhōng zhī dà jiāng chóng jí tiān zhī jùn yǒng bǎo wú jiāng zhī xiū bú niàn jū ān sī wēi jiè shē yǐ jiǎn dé bù chǔ qí hòu qíng bú shèng qí yù sī yì fá gēn yǐ qiú mù mào sè yuán ér yù liú cháng zhě yě sī guó zhī lǐ yī zuò sī guó zhī zhì sè yuán ér yù liú cháng zhě yě yī zuò sè yuán ér yù liú cháng yě 　　　　fán bǎi yuán shǒu chéng tiān jǐng mìng mò bù yīn yōu ér dào zhù gōng chéng ér dé shuāi yǒu shàn shǐ zhě shí fán néng kè zhōng zhě gài guǎ qǐ qǔ zhī yì ér shǒu zhī nán hū xī qǔ zhī ér yǒu yú jīn shǒu zhī ér bù zú hé yě fú zài yīn yōu bì jié chéng yǐ dài xià jì dé zhì zé zòng qíng yǐ ào wù jié chéng zé hú yuè wéi yì tǐ ào wù zé gǔ ròu wéi xíng lù suī dǒng zhī yǐ yán xíng zhèn zhī yǐ wēi nù zhōng gǒu miǎn ér bù huái rén mào gōng ér bù xīn fú yuàn bú zài dà kě wèi wéi rén zài zhōu fù zhōu suǒ yí shēn shèn bēn chē xiǔ suǒ qí kě hū hū fán bǎi yī zuò fán xī hú yuè yī zuò wú yuè 　　　　jūn rén zhě chéng néng jiàn kě yù zé sī zhī zú yǐ zì jiè jiāng yǒu zuò zé sī zhī zhǐ yǐ ān rén niàn gāo wēi zé sī qiān chōng ér zì mù jù mǎn yì zé sī jiāng hǎi xià bǎi chuān lè pán yóu zé sī sān qū yǐ wéi dù yōu xiè dài zé sī shèn shǐ ér jìng zhōng lǜ yōng bì zé sī xū xīn yǐ nà xià xiǎng chán xié zé sī zhèng shēn yǐ chù è ēn suǒ jiā zé sī wú yīn xǐ yǐ miù shǎng fá suǒ jí zé sī wú yīn nù ér làn xíng zǒng cǐ shí sī hóng zī jiǔ dé jiǎn néng ér rèn zhī zé shàn ér cóng zhī zé zhì zhě jìn qí móu yǒng zhě jié qí lì rén zhě bō qí huì xìn zhě xiào qí zhōng wén wǔ zhēng chí zài jūn wú shì kě yǐ jìn yù yóu zhī lè kě yǐ yǎng sōng qiáo zhī shòu míng qín chuí gǒng bù yán ér huà hé bì láo shén kǔ sī dài xià sī zhí yì cōng míng zhī ěr mù kuī wú wéi zhī dà dào zāi xiǎng chán xié yī zuò jù chán xié hóng zī yī zuò hóng zī zài jūn yī zuò jūn chén

wèi zhēng jiàn tài zōng shí sī shū

　　我听说想要树木长得好，一定要使它的根牢固；想要泉水流得远，一定要疏通它的源泉；想要国家安定，一定要厚积道德仁义。源泉不深却希望泉水流得远，根系不牢固却想要树木生长得高，道德不深厚却想要国家安定，微臣虽然愚笨，（也）知道这是不可能的，更何况（您这）聪明睿智（的人）呢！国君掌握帝位的重权，在天地间尊大，就要推崇皇权的高峻，永保永无止境的美善。如果不在安逸的环境中想着危难，戒奢侈而行节俭，道德不能保持宽厚，性情不能克服欲望，这也如同挖断树根却想要树木长得茂盛，堵塞源泉却想要泉水流得远一样啊！

　　（古代）所有的帝王，承受了上天赋予的重大使命，他们没有一个不为国家深切地忧虑而且治理成效显著的，但一旦功业建成就德性衰减。国君开头做得好的实在很多，能够坚持到底的大概很少。难道是取得天下容易守住天下困难吗？当初取得天下时才能有余，现在守天下就显得才能不足，什么原因呢？因为处在深重的忧虑之中，一定能竭尽诚心来对待臣民；成功之后，就放纵自己的性情来傲视别人。竭尽诚心，胡越之人也将同心同德，傲视别人，至亲骨肉也会成为不相干的路人。即使用严酷的刑罚来督责（人们），用威风怒气来吓唬（人们），人们最终只求苟且免于刑罚而不怀念感激国君的仁德，表面上恭敬但在心里不服气。（臣民）对国君的怨恨不在大小，可怕的只是百姓的力量；（他们像水一样）能够负载船只，也能颠覆船只，这是应当深切戒慎的；用腐烂的绳索驾驭疾驰的马车，这样可以忽视不理吗？

　　统治天下的人，如果真的能够做到一见到能引起（自己）喜好的东西就要想到用知足来自我克制，将要兴建什么就要想到适可而止来使百姓安定，想到（君位）高而险，就要不忘谦虚，加强自身的道德修养，害怕骄傲自满，就要像江海居于百川之下（而能容纳百川），喜爱狩猎就想到网三面留一面，担心意志松懈就想到（做事）要慎始慎终，担心（言路）不通受蒙蔽就想到虚心采纳臣下的意见，考虑到（朝中可能会出现）谗佞奸邪就想到使自身端正（才能）罢黜奸邪，施加恩泽就要考虑到不要因为一时高兴而奖赏不当，动用刑罚就要想到不要因为一时发怒而滥用刑罚。全面做到这十件应该深思的事，弘扬这九种美德，选拔有才能的人而任用他，挑选好的意见而听从它，那么有智慧的人就能充分献出他的谋略，勇敢的人就能完全使出他的力量，仁爱的人就能散播他的恩惠，诚信的人就能献出他的忠诚。文臣武将争先恐后前来效力，国君没有大事烦扰，可以尽情享受出游的快乐，可以颐养得像赤松子与王子乔那样长寿，皇上弹着琴垂衣拱手就能治理好天下，不用再说什么，天下人就已经都有教化了。为什么一定要（自己）劳神费思，代替臣下管理职事，役使自己灵敏、明亮的耳、眼，减损顺其自然就能治理好天下的大道理呢！

魏征《谏太宗十思疏》