清文  顾炎武

wǔ dài shǐ 　·féng dào zhuàn lùn yuē lǐ yì lián chǐ guó zhī sì wéi sì wéi bù zhāng guó nǎi miè wáng shàn hū guǎn shēng zhī néng yán yě lǐ yì zhì rén zhī dà fǎ lián chǐ lì rén zhī dà jié gài bù lián zé wú suǒ bù qǔ bù chǐ zé wú suǒ bù wéi rén ér rú cǐ zé huò bài luàn wáng yì wú suǒ bú zhì kuàng wéi dà chén ér wú suǒ bù qǔ wú suǒ bù wéi zé tiān xià qí yǒu bú luàn guó jiā qí yǒu bù wáng zhě hū rán ér sì zhě zhī zhōng chǐ yóu wéi yào gù fū zǐ zhī lùn shì yuē xíng jǐ yǒu chǐ mèng zǐ yuē rén bù kě yǐ wú chǐ wú chǐ zhī chǐ wú chǐ yǐ yòu yuē chǐ zhī yú rén dà yǐ wéi jī biàn zhī qiǎo zhě wú suǒ yòng chǐ yān suǒ yǐ rán zhě rén zhī bù lián ér zhì yú bèi lǐ fàn yì qí yuán jiē shēng yú wú chǐ yě gù shì dà fū zhī wú chǐ shì wèi guó chǐ 　　　　wú guān sān dài yǐ xià shì shuāi dào wēi qì lǐ yì juān lián chǐ fēi yì cháo yì xī zhī gù rán ér sōng bǎi hòu diāo yú suì hán jī míng bù yǐ yú fēng yǔ bǐ hūn zhī rì gù wèi cháng wú dú xǐng zhī rén yě qǐng dú yán shì jiā xùn yǒu yún qí cháo yí shì fū cháng wèi wú yuē wǒ yǒu yì ér nián yǐ shí qī pō xiǎo shū shū jiāo qí xiǎn bēi yǔ jí tán pí pá shāo yù tōng jiě yǐ cǐ fú shì gōng qīng wú bù chǒng ài wú shí fǔ ér bù dá yì zāi cǐ rén zhī jiào zǐ yě ruò yóu cǐ yè zì zhì qīng xiàng yì bú yuàn rǔ cáo wéi zhī jiē hū zhī tuī bù dé yǐ ér shì yú luàn shì yóu wéi cǐ yán shàng yǒu xiǎo wǎn shī rén zhī yì bǐ yān rán mèi yú shì zhě néng wú kuì zāi

gù yán wǔ lián chǐ · jié xuǎn

　　五代史冯道传评论说：“礼、义、廉、耻，是国家的四个纲纪，这四个纲纪不能伸张，国家就会灭亡。”说得好啊，管仲如此善于立论啊！礼、义，是治理人民的重要法则；廉、耻是培植人民的重要操守。因为不廉洁就没有什么不贪取的，不知耻就没有什么不敢做的。人如果像这样，那么灾祸、颓败、变乱、灭亡，也就没有不降临的了。何况身为大臣若是没有什么不贪取，没有什么不敢做的，那么天下那有不混乱，国家那有不灭亡的道理呢？”可是在这四个纲纪当中，知耻是最为重要的。所以孔子的在谈论士人的道理时说：“对自己的所作所为要有羞耻心。”孟子说：“人不可以没有羞耻心。能将无耻视为最可耻的事，则终身必能远离耻辱。”又说：“羞耻心对于人是很重要的，从事投机应变巧术的人，是没什么事情会感到羞耻的。”他们会这么说的原因，是由于一个人如果不廉洁，到了违背礼节损害道义的地步，那原因都是出自于没有羞耻心啊。所以身为士大夫如果没有羞耻心，这可说是国家的耻辱。

　　我考察自三代以下，社会和道德日益衰微，礼义被抛弃，廉耻被掼在一边，不是一朝一夕的事了。但是凛冽的冬寒中有不凋的松柏，风雨如晦中有警世的鸡鸣，那些昏暗的日子中，实在未尝没有独具卓识的清醒者啊！最近读到《颜氏家训》上有一段话说：“齐朝一个士大夫曾对我说：‘我有一个儿子，年已十七岁，颇能写点文件书牍什么的，教他讲鲜卑话，也学弹琵琶，使之稍为通晓一点，用这些技能侍候公卿大人，到处受到宠爱。’我当时低头不答。怪哉，此人竟是这样教育儿子的！倘若通过这些本领能使自己做到卿相，我也不愿你们这样干。”哎！颜之推不得已而出仕于乱世，尚且能说这样的话，还有《小宛》诗人的精神，那些卑劣地献媚于世俗的人，能不感到惭愧吗？

顾炎武《廉耻(节选)》