小 中 大

0

1

收藏

音对译 否 是

编辑于：2025-06-04 23:22:33  

王安石 [宋代]

chén qián méng bì xià wèn jí běn cháo suǒ yǐ xiǎng guó bǎi nián tiān xià wú shì zhī gù chén yǐ qiǎn lòu wù chéng shèng wèn pò yú rì guǐ bù gǎn jiǔ liú yǔ bù jí xī suì cí ér tuì qiè wéi niàn shèng wèn jí cǐ tiān xià zhī fú ér chén suì wú yì yán zhī xiàn fēi jìn chén suǒ yǐ shì jūn zhī yì gù gǎn mèi mào ér cū yǒu suǒ chén 　　　　fú wéi tài zǔ gōng shàng zhì dú jiàn zhī míng ér zhōu zhī rén wù zhī qíng wěi zhǐ huī fù tuō bì jìn qí cái biàn zhì shī shè bì dāng qí wù gù néng jià yù jiàng shuài xùn qí shì zú wài yǐ hàn yí dí nèi yǐ píng zhōng guó yú shì chú kē fù zhǐ nüè xíng fèi qiáng hèng zhī fān zhèn zhū tān cán zhī guān lì gōng yǐ jiǎn jiǎn wéi tiān xià xiān qí yú chū zhèng fā lìng zhī jiān yī yǐ ān lì yuán yuán wéi shì tài zōng chéng zhī yǐ cōng wǔ zhēn zōng shǒu zhī yǐ qiān rén yǐ zhì rén zōng yīng zōng wú yǒu yì dé cǐ suǒ yǐ xiǎng guó bǎi nián ér tiān xià wú shì yě 　　　　rén zōng zài wèi lì nián zuì jiǔ chén yú shí shí bèi cóng guān shī wéi běn mò chén suǒ qīn jiàn cháng shì wèi bì xià chén qí yī èr ér bì xià xiáng zé qí kě yì zú yǐ shēn jiàn yú fāng jīn fú wéi rén zōng zhī wéi jūn yě yǎng wèi tiān fǔ wèi rén kuān rén gōng jiǎn chū yú zì rán ér zhōng shù chéng què zhōng shǐ rú yī wèi cháng wàng xīng yí yì wèi cháng wàng shā yì rén duàn yù wù zài shēng zhī ér tè wù lì zhī cán rǎo nìng qū jǐ qì cái yú yí dí ér zhōng bù rěn jiā bīng xíng píng ér gōng shǎng zhòng ér xìn nà yòng jiàn guān yù shǐ gōng tīng bìng guān ér bú bì yú piān zhì zhī chán yīn rèn zhòng rén ěr mù bá jǔ shū yuǎn ér suí zhī yǐ xiāng zuò zhī fǎ gài jiān sī zhī lì yǐ zhì zhōu xiàn wú gǎn bào nüè cán kù shàn yǒu diào fā yǐ shāng bǎi xìng zì xià rén shùn fú mán yí suì wú dà biàn biān rén fù zǐ fū fù dé miǎn yú bīng sǐ zhī ér zhōng guó rén ān yì fán xī yǐ zhì jīn rì zhě wèi cháng wàng xīng yí yì wèi cháng wàng shā yī rén duàn yù wù zài shēng zhī ér tè wù lì zhī cán rǎo nìng qū jǐ qì cái yú yí dí ér bù rěn jiā bīng zhī xiào yě dà chén guì qī zuǒ yòu jìn xí mò gǎn qiáng hèng fàn fǎ qí zì zhòng shèn huò shèn yú lǘ xiàng zhī rén cǐ xíng píng ér gōng zhī xiào yě mù tiān xià xiāo xióng hèng huá yǐ wéi bīng jī zhì bǎi wàn fēi yǒu liáng jiàng yǐ yù zhī ér móu biàn zhě zhé bài jù tiān xià cái wù suī yǒu wén jí wěi zhī fǔ shǐ fēi yǒu néng lì yǐ gōu kǎo ér duàn dào zhě zhé fā xiōng nián jī suì liú zhě tián dào sǐ zhě xiāng zhěn ér kòu rǎng zhě zhé dé cǐ shǎng zhòng ér xìn zhī xiào yě dà chén guì qī zuǒ yòu jìn xí mò néng dà shàn wēi fú guǎng sī huò lù yì yǒu jiān tè suí zhé shàng wén tān xié héng huá suī jiàn huò jiàn yòng wèi cháng dé jiǔ cǐ nà yòng jiàn guān yù shǐ gōng tīng bìng guān ér bú bì yú piān zhì zhī chán zhī xiào yě zì xiàn lìng jīng guān yǐ zhì jiān sī tái gé shēng zhuó zhī rèn suī bù jiē dé rén rán yì shí zhī suǒ wèi cái shì yì hǎn bì sè ér bú jiàn shōu jǔ zhě cǐ yīn rèn zhòng rén zhī ěr mù bá jǔ shū yuǎn ér suí zhī yǐ xiāng zuò zhī fǎ zhī xiào yě shēng xiá zhī rì tiān xià háo tòng rú sàng kǎo bǐ cǐ kuān rén gōng jiǎn chū yú zì rán zhōng shù chéng què zhōng shǐ rú yī zhī xiào yě 　　　　rán běn cháo lěi shì yīn xún mò sú zhī bì ér wú qīn yǒu qún chén zhī yì rén jūn zhāo xī yǔ chǔ bú guò huàn guān nǚ zǐ chū ér shì shì yòu bú guò yǒu sī zhī xì gù wèi cháng rú gǔ dà yǒu wéi zhī jūn yǔ xué shì dà fū tǎo lùn xiān wáng zhī fǎ yǐ cuò zhī tiān xià yě yí qiè yīn rèn zì rán zhī lǐ shì ér jīng shén zhī yùn yǒu suǒ bù jiā míng shí zhī jiān yǒu suǒ bù chá jūn zǐ fēi bú jiàn guì rán xiǎo rén yì dé cè qí jiān zhèng lùn fēi bú jiàn róng rán xié shuō yì yǒu shí ér yòng yǐ shī fù jì sòng qiú tiān xià zhī shì ér wú xué xiào yǎng chéng zhī fǎ yǐ kē míng zī lì xù cháo tíng zhī wèi ér wú guān sī kè shì zhī fāng jiān sī wú jiǎn chá zhī rén shǒu jiàng fēi xuǎn zé zhī lì zhuǎn xǐ zhī jí jì nán yú kǎo jì ér yóu tán zhī zhòng yīn dé yǐ luàn zhēn jiāo sī yǎng wàng zhě duō dé xiǎn guān dú lì yíng zhí zhě huò jiàn pái jǔ gù shàng xià tōu duò qǔ róng ér yǐ suī yǒu néng zhě zài zhí yì wú yǐ yì yú yōng rén nóng mín huài yú yáo yì ér wèi cháng tè jiàn jiù xù yòu bú wèi zhī shè guān yǐ xiū qí shuǐ tǔ zhī lì bīng shì zá yú pí lǎo ér wèi cháng shēn chì xùn liàn yòu bú wèi zhī zé jiàng ér jiǔ qí jiāng yì zhī quán sù wèi zé jù zú wǔ wú lài zhī rén ér wèi yǒu yǐ biàn wǔ dài gū xī jī mí zhī sú zōng shì zé wú jiào xùn xuǎn jǔ zhī shí ér wèi yǒu yǐ hé xiān wáng qīn shū lóng shā zhī yí qí yú lǐ cái dà dǐ wú fǎ gù suī jiǎn yuē ér mín bú fù suī yōu qín ér guó bù qiáng lài fēi yí dí chāng chì zhī shí yòu wú yáo tāng shuǐ hàn zhī biàn gù tiān xià wú shì guò yú bǎi nián suī yuē rén shì yì tiān zhù yě gài lěi shèng xiāng jì yǎng wèi tiān fǔ wèi rén kuān rén gōng jiǎn zhōng shù chéng què cǐ qí suǒ yǐ huò tiān zhù yě 　　　　fú wéi bì xià gōng shàng shèng zhī zhì chéng wú qióng zhī xù zhī tiān zhù zhī bù kě cháng shì zhī rén shì zhī bù kě dài zhōng zé dà yǒu wéi zhī shí zhèng zài jīn rì chén bù gǎn zhé fèi jiāng míng zhī yì ér gǒu táo huì jì zhī zhū fú wéi bì xià xìng shè ér liú shén zé tiān xià zhī fú yě qǔ jìn zhǐ

wáng ān shí 　běn cháo bǎi nián wú shì zhá zǐ

　　我前些天承蒙陛下问到我朝之所以统治了上百年，天下太平无事的原因。我因为浅薄无知，错蒙皇上询问，由于时间紧迫，不敢长时间留在宫中，话还来不及说完，就告辞退朝。私下想到皇上问到这个问题，是天下的福气，而我却没有一句中肯的话奉献，不是身边官员效忠君主的态度，所以敢于不揣冒昧粗略地说说我的看法。

　　我想太祖具有极高的智慧独到的见解，详尽地了解各种人物的真伪，指挥任命，一定做到人尽其才，设置变革措施，一定能够符合现实情况。所以能够驾驭将帅，练好兵卒，对外抵抗外族入侵，对内靠他们平定动乱。于是废除苛捐杂税，禁止酷刑，废除强横的藩镇势力，诛杀贪婪残暴的官吏，自身俭朴，为天下做出了榜样。太祖在制定政策发布命令的时候，一切以百姓能平安、得利为准则。太宗继承了太祖的聪慧勇武，真宗保持了太祖的谦恭仁爱，到了仁宗、英宗，没有丧失道德的地方。这就是所以能够统治上百年，而天下太平的缘故。

　　仁宗做皇上，时间最久。我当时担任侍从官员，所作所为，从头到尾，都是我所亲眼看到的。我试为陛下陈说其中的几条，陛下详加考虑，选择可取之处，也足以用作今天的借鉴。 我想仁宗作为一位君主，对上敬畏天命，对下敬畏人民；宽厚仁爱，谦恭俭朴，出于天性，忠恕诚恳，始终如一。没有随意兴办一项工程，没有随意杀过一个人；审断案件尽量使犯人能够活下来，特别憎恨官吏对百姓的残暴骚扰。宁肯委屈自己输送钱财给辽、夏，却始终不忍心对他们开战。刑罚轻缓而公正，赏赐很重而守信用。采纳谏官、御史的建议，多方面地听取和观察，而不会受到偏见的谗言的蒙蔽。依靠众人的耳闻目睹，选拔举荐关系疏远的人才，且伴随着连坐的法律。从监察官吏到州、县的官员，没有人敢暴虐残酷，擅自增加赋税徭役，来损害老百姓。自从西夏人顺服以后，蛮横的外族就没有大的变化，边境人民的父子夫妇，能够不在战争中死亡，而内地的人民，安定和平繁荣兴旺，一直到今天，这是因为没有随意兴办一项工程，没有错杀一个人，审断案件尽量使犯人能够活下来，而特别憎恨官吏对百姓的残暴、骚扰，宁肯委屈自己输送财物给辽、夏外族，而不忍心对他们开战的结果。王公大臣，皇亲国戚，身边的近臣，没有人敢强横犯法，他们自重谨慎，有的甚至超过平民百姓，这是刑罚轻缓而公正的结果。招募天下骁雄强横奸诈之徒作为士兵，几乎达到百万，没有良将来统帅他们，而阴谋叛乱的人很快就败露；聚集天下的财物，虽然有账册，把这些交给府吏管理，没有贤能的官吏来检查考核，而贪污偷盗的人马上就被揭发出来；水旱灾年，逃荒的人堵塞了道路，尸横遍野，而抢夺财物的强盗立刻就被捕获。这是重赏赐而守信用的结果。王公大臣、皇亲国戚、身边的侍从官吏，没有能大肆作威作福，到处钻营受贿，一有奸邪不法的事，随即就报告到上面；贪婪奸邪强横狡猾之徒，即使偶尔被任用，不能够长久的。这是采纳谏官、御史的建议，广泛地听取观看，而不会受到偏见的谗言所蒙蔽的结果。从县令、京官，到监司、台阁，提拔任用，虽然不能全部称职，然而，闻名一时的所谓有才能的人，也很少有埋没不被任用的。这是依靠众人的耳闻目睹，选拔推荐关系疏远的人才而伴随着连坐之法的结果。驾崩的那一天，天下的人民放声痛哭，如同死去父母，这是宽厚仁爱谦恭俭朴，出于本性，忠恕诚恳，始终如一的结果。

　　但是，本朝几代墨守衰风颓俗的弊病，却没有皇亲国戚和诸位臣子议论它。和皇上朝夕相处的，不过是宦官宫女；出来处理政事，又不过是有关部门的琐事。没有像古代大有作为的君主那样，和学士、大夫们讨论先王治理国家的方法，把它实施到天下。一切听任自然趋势，而主观努力却有所不够，名义和实际效果之间的关系，没有加以考察。君子并不是不被容纳，但小人也能够混进来；正确的论断并不是不被采纳，然而不正确的怪论也有时候被采用。凭着写诗作赋博闻强记选拔天下的士人，而没有学校培养造就人才的方法；以科名贵贱资历深浅排列在朝中的官位，而没有官吏考核实绩的制度。监司部门没有设置检查的人，守将不是选拔上来的贤臣。频繁地调动迁官，既难于考核实绩，而夸夸其谈的人，因而能够乱真。结党营私，猎取名望的人，大多数得到了显要的职务，靠自己才能奉公守职的人中，有的人却受到排挤压抑。所以官场上下因循守旧、偷懒怠惰，只要讨得别人的欢心罢了，即使有能干的人在职位上，也同一般人没有什么差别。农民受到了徭役的牵累，没有看到特别的救济抚恤，又不为他们设置官员，兴修农田水利。士兵中混杂着老弱病员，没有加以告诫整顿，又不替他们选拔将领，让他们长久地掌握守边任务。保卫都城收罗的是些兵痞无赖，没有改变五代的纵容、笼络的坏习惯；皇室中没有教导训练、选拔推荐之实，因而不能符合先王亲近疏远、升官、降职的原则。至于管理财政，基本上没有法度，所以虽然皇上俭朴节约而人民却不富足，虽然操心勤勉而国家却不强大。幸赖不是夷狄昌盛的时候，又没有尧、汤时代水涝旱灾的特殊情况，所以天下无事，超过百年。虽然是人努力的结果，也靠了天的帮助。原因是几代圣君相传，对上敬畏天命，对下敬畏人民，宽厚仁爱谦恭俭朴，忠恕诚恳，这是他们之所以获得上天帮助的缘故。

　　我想陛下身具最为圣明的资质，继承无穷无尽的帝业，知道不能长久地依靠上天的帮助，知道人事不能始终懈怠下去，那么大有作为的时候，正在今天。我不敢随便放弃臣子应尽的职责，而只顾躲避独犯忌讳所遭到的惩罚。恳请陛下宽恕我并留神我的话，那就是天下人的福气了。恰当与否，请陛下裁决。

王安石《本朝百年无事札子》