清文  唐甄

táng zǐ jū yú nèi yè yǐn jiǔ jǐ xī xiàng zuò qī dōng xiàng zuò nǚ ān běi xiàng zuò qiè zuò yú xī běi yú zhí hú yǐ zhuó xiāng yǔ xiào yǔ táng zǐ shí yú ér gān wèn qí qiè yuē shì suǒ shì lái zhě bì shēng yú yě qiè duì yuē fēi yě shì yú sǐ wèi jiǔ jí shì yǐ lái yòu tiān hán shì yǐ wèi xiān ruò cǐ yú shì yǐn jiǔ lè shèn hū yān fǔ jī ér tàn qí qī yuē zǐ yǐn jiǔ lè yǐ hū yān fǔ jī ér tàn qí gù hé yě táng zǐ yuē nì yú sú zhě wú yuǎn jiàn wú yù yǒu yán wèi cháng yǐ yù rén kǒng rén zhī hài yì wú yán yě jīn shí shì yú ér niàn jí zhī shì yǐ tàn yě qī yuē wǒ fù rén yě bù zhī dà zhàng fū zhī shì rán yuàn zǐ shì yǐ yù wǒ 　　　　yuē dà qīng yǒu tiān xià rén yǐ zì qín yǐ lái fán wéi dì wáng zhě jiē zéi yě qī xiào yuē hé yǐ wèi zhī zéi yě yuē jīn yě yǒu fù shù pǐ bù huò dān shù dǒu sù ér xíng yú tú zhě huò shā zhī ér yǒu qí bù sù shì zéi hū fēi zéi hū yuē shì zéi yǐ 　　　　táng zǐ yuē shā yì rén ér qǔ qí pǐ bù dǒu sù yóu wèi zhī zéi shā tiān xià zhī rén ér jìn yǒu qí bù sù zhī fù ér fǎn bú wèi zhī zéi hū sān dài yǐ hòu yǒu tiān xià zhī shàn zhě mò rú hàn rán gāo dì tú chéng yáng tú yǐng yáng guāng wǔ dì tú chéng sān bǎi shǐ wǒ ér shì gāo dì dāng qí tú chéng yáng zhī shí bì tòng kū ér qù zhī yǐ shǐ wǒ ér shì guāng wǔ dì dāng qí tú yì chéng zhī shǐ bì tòng kū ér qù zhī yǐ wú bù rěn wéi zhī chén yě 　　　　qī yuē dāng dà luàn zhī shí qǐ néng bù shā yì rén ér dìng tiān xià táng zǐ yuē dìng luàn qǐ néng bù shā hū gǔ zhī wáng zhě yǒu bù dé yǐ ér shā zhě èr yǒu zuì bù dé bù shā lín zhàn bù dé bù shā yǒu zuì ér shā yáo shùn zhī suǒ bù néng miǎn yě lín zhàn ér shā tāng wǔ zhī suǒ bù néng miǎn yě fēi shì xī yǐ shā wéi ruò guò lǐ ér xū qí lǐ guò shì ér cuàn qí shì rù chéng ér tú qí chéng cǐ hé wéi zhě dà jiàng shā rén fēi dà jiàng shā zhī tiān zǐ shí shā zhī piān jiàng shā rén fēi piān jiàng shā zhī tiān zǐ shí shā zhī zú wǔ shā rén fēi zú wǔ shā zhī tiān zǐ shí shā zhī guān lì shā rén fēi guān lì shā zhī tiān zǐ shí shā zhī shā rén zhě zhòng shǒu shí tiān zǐ wéi zhī dà shǒu tiān xià jì dìng fēi gōng fēi zhàn bǎi xìng sǐ yú bīng yǔ yīn bīng ér sǐ zhě shí wǔ liù pù gǔ wèi shōu kū shēng wèi jué mù zì wèi gān yú shì nǎi fú gǔn miǎn chéng fǎ jià zuò qián diàn shòu cháo hè gāo guān shì guǎng yuàn yòu yǐ guì qí qī qiè yǐ féi qí zǐ sūn bǐ chéng hé xīn ér rěn xiǎng zhī ruò shàng dì shǐ wǒ zhì shā rén zhī yù wǒ zé yǒu yǐ chǔ zhī yǐ pǐ fū wú gù ér shā rén yǐ qí yì shēn dǐ yì rén zhī sǐ sī zú yǐ yǒu tiān xià zhě wú gù ér shā rén suī bǎi qí shēn bù zú yǐ dǐ qí shā yì rén zhī zuì shì hé yě tiān zǐ zhě tiān xià zhī cí mǔ yě rén suǒ yǎng wàng yǐ rǔ yù zhě yě nǎi wú gù ér shā zhī qí zuì qǐ bú zhòng yú pǐ fū 　　　　qī yuē yáo shùn zhī wéi jūn hé rú zhě yuē yáo shùn qǐ yuǎn yú rén zāi nǎi jǔ yí zhù zhǐ pán zhōng yú yú yuē cǐ wèi gān hū yuē gān yuē jīn shǐ zǐ diào yú chí ér dé yú yáng gān ér tuō tóu dì tiào yuè nǎi àn zhī zhēn shàng ér gē zhī kū qí fù chí㓾qí jiǎ qí wěi yóu yáo yú shì jiān pēng yǐ jìn zǐ néng shí zhī hū qī yuē wú bù rěn shí yě yuē rén zhī yú yú bú chì tài shān zhī yú qiū háo yě gān tiān xià zhī wèi yì lèi yú yì yú zhī wèi ěr yú yú zé bù rěn yú rén zé rěn zhī shā yì yú ér gān yì yú zhī wèi zé bù rěn shā tiān xià zhī rén ér gān tiān xià zhī wèi zé rěn zhī shì qǐ rén zhī běn xīn zāi yáo shùn zhī dào bù shī qí běn xīn ér yǐ yǐ 　　　　qiè wēi zhě yě nǚ ān tóng ér wú zhī zhě yě wén táng zǐ zhī yán yì jiē qiǎo rán ér bēi zī jiē yù qì ruò bù néng zì shì yān

táng zhēn shì yǔ

　　唐子在家里住着，夜晚饮酒，自己朝西坐，妻子朝东坐，女儿安朝北坐，妾坐在西北角，拿着酒壶来给大家斟酒，大家愉快地说着话。唐子吃鱼觉得味道鲜美，问他的妾说：“这个买来的鱼一定是活鱼吧？”妾回答说：“不是，这鱼刚死不久，就买了来，天又冷，因此味道鲜美如此。”在这种情况下大家都很高兴地喝着酒。忽然唐子拍案叹息起来。他的妻子说：“你饮酒很高兴呀，忽然拍案叹息，那是什么原因呢？”唐子说：“沉溺在流俗中的人没有远见，我有一些话，不曾把它告诉别人，是害怕人们对我的话感到惊骇诧异。现在吃这个鱼就想起来那些话，因此叹息呀。”妻子说：“我是个妇人，不知道大丈夫的事情，但是希望你试着对我说说。”

　　唐子说：“大清占有天下，是仁德的。自从秦朝以来，凡是做帝王的都是盗贼。”妻子笑着说：“为什么你称他们是贼呢？”唐子说：“现在有一个背着几匹布或者担着几斗粟米的人走在路上，有人杀了他并且劫走了他的布匹和粟米，这个人是贼呢，不是贼呢？”妻子说“这的确是贼。”

　　唐子说：“杀一个人，拿走他的布匹粮食，还被称为贼；杀死天下人并且全部占有他们的衣物和粮食，却反而不称他为贼吗？夏商周三代以后，治国有仁道的朝代没有超过汉代的，但当年汉高帝却屠城阳、屠颖阳，光武帝屠城三百。假如我是汉高帝的属下，他屠城阳的时候，我一定会痛哭而离开他；假如我是光武帝属下，当他屠杀第一座城时，我一定会痛哭而离开他。我不忍心做他们的臣子。”

　　唐子妻说：“当天下大乱的时候，怎么能不杀一人而平定天下呢？”

　　唐子说：“要平定天下之乱怎么能不杀人呢？古代的君王，只在两种情况下才不得已杀人：一是这个人犯了死罪，不得不杀；二就是面临战争，不得不杀。犯了死罪的人，尧舜也不能赦免他；面临战争的时候，商汤、周武王也无法避免；如果不是这两种情况，为什么要杀人呢？如果经过一个村庄，就把这个村庄变成废墟，经过一个城镇，就驱逐这个城镇的居民，进入一个城市就屠杀城中的百姓，这是什么行为？大将杀人，其实不是大将杀的，其实是天子杀的；偏将杀人，也不是偏将杀的，其实是天子杀的；兵卒们杀人，也不是兵卒们杀的，其实是天子杀的；官吏杀人，也不是官吏杀的，其实是天子杀的。杀人的人有好多，但其实天子是他们的指挥者。天下已经安定了，不再攻杀作战，可是死于战争和因战争而死的老百姓占十分之五六。死者暴露的尸骨还没掩埋，百姓的哭声还没有停歇，眼眶的泪水还没有擦干。在这样的时候，天子却穿戴礼服礼帽，乘着威严的车驾，坐在宫殿前，接受群臣的朝贺，盖起巍峨的宫殿，建立广阔的苑囿，来使他的妻妾尊贵，来使他的子孙富有，他是什么样的存心而忍心如此享受？如果上天使我处置杀人的案件，我就有办法对付他了。如果平常人无故杀人，用他一命抵偿一人之死，这就够了；如果掌有天下的人，无故而杀人，那么即使让他死一百次也不能够用来抵偿他杀一个人的罪行。这为什么呢？天子是天下人的慈母，是人们仰望且希望得到养育的人，可是他却无故杀了他们，他的罪过难道不比常人更重吗？”

　　妻子说：“尧舜是怎样做君王的呢？”唐子说“：尧舜难道远远不同于我们常人吗？”

　　于是他拿起一支筷子指着盘中剩下的鱼说：“味道鲜美吗？”妻子说:“鲜美。”唐子说：“现在让你从水池中钓一条鱼，扬起鱼竿的时候鱼脱钩，掉到地上还在不停的跳跃，于是把鱼放到案板上去切，剖开鱼肚，刮去鱼鳞，鱼的尾巴还在摇。在这种情况下煎烹上桌，你能吃它吗？”妻子说：“我不忍心吃它。”唐子说：“人对于鱼，不止如泰山对于秋毫的差别；喜好天下的美味，也就像喜好鱼的美味。对于鱼就不忍心，对于人就忍心；杀一条鱼而享用鱼的美味就不忍，杀天下的人而享用天下的美味就忍心。这难道是人的本心吗！尧舜的治国之道不过是不失去人的本心而已。”

　　妾是地位低微的人；女儿安是年幼无知的儿童，听到唐子的这些话，也都忧伤悲切，叹息要哭，好像不能解脱自己。

唐甄《室语》